lunes, 4 de abril de 2016

Centroña

La villa romana de Centroña (Pontedeume) es el único exponente hispano de villa marítima de recreo abierta al mar mediante un pórtico columnado, como las lujosas villas romanas a mare. Su situación sobre un acantilado le permitía disfrutar de excelentes vistas al mar, y al mismo tiempo, ser ostentosamente visible; características que refieren los autores que han estudiado las villas marítimas de recreo romanas (por ejemplo, Fermín Pérez Losada y otros en "Toralla y las villas marítimas de la Gallaecia atlántica", 2008).  Poseía además rica ornamentación de mosaicos en sus termas privadas. Por todo ello no es extraño que lleve el nombre de Centroña, o villa Centronii. Es de lo más normal si tenemos en cuenta que Centronius fue un afamado arquitecto conocido por la sátira que le dedica Juvenal. Imparable constructor de las residencias más suntuosas de su época, no escatimaba en el empleo de los materiales más nobles, haciéndolos traer de distantes lugares, lo que prácticamente le llevó a la quiebra.

Una villa construida por Centronius era, por lo tanto, el no va más arquitectónico, y parece lógico suponer que la sin par villa de Centroña o lleva su sello o se asemejaba mucho a su estilo constructivo, de ahí que es muy posible que el topónimo, también único en Galicia, sea un raro caso en el que la villa se designaba por el nombre de su famoso constructor, no por el de su posesor, como solía suceder.

Prototipo de villa romana marítima porticada, Capo di Sorrento, Italia.

Kircher y otros autores como Lanciani consideraron que en Italia Centroni y el lugar de Centrone, cerca de Ponte Lucano, se denominaban así por ser las villas Centronii sobre las que escribió Juvenal.

4 comentarios:

Ulmo de Arxila dijo...

Interessante hipótese. Suponho que de *Centronii a "Centronha" através de uma fase intermédia "Centronhe" (com regularização analógica da vogal final, como no português "Casconha" < *Casconhe < Cresconii etc.). No entanto, na documentação medieval estou a ver que aparece sistematicamente como "Centronia"... O que achas de qualquer possível relação com o etnónimo gaulês "Centrones"? (como Brittones > Britonia > Bretonha e outros topónimos do género).

Andregoto Galíndez dijo...

Ola Ulmo, creo recordar que o Conde de Quirós falaba de Centroña en relación cos Centrones galos, ou cunha base *centr- céltica, semellante ao latín centrum, e dicía que o nome se lle dera por ser Centroña o centro do golfo ártabro. Non me lembro ben e aquí non teño o libro. Penso que si pode haber toponimia motivada polo feito de ser certos lugares "centrais" nun senso político. Tal vez Cintruéñigo, e mesmo Centroña se non fora pola existencia no pasado dunha vila de recreo tan excepcional. En canto aos Centrones galos, temos por aquí un Centrones na base de datos do CODOLGA, procederían da Galia?

Ulmo de Arxila dijo...

Lembro aquele contributo do conde de Quirós ("Toponimia de Pontedeume"), acho que ele vinha a colocar um étimo *Centrobriga. Quanto à presença de colónias vindas da Gália, entre as quais esses hipotéticos centrones, não se tem explicado "Santoña" como procedendo do etnónimo "Santones"?

Andregoto Galíndez dijo...

Si, por suposto que hai toponimia que fai referencia aos lugares de procedencia dos colonos, como Bretoña. Centroña podería ser o mesmo caso.