domingo, 17 de julio de 2022

Castro e pazo de Bretoña - A Pastoriza

O castro de Bretoña fora proposto por Sánchez Pardo como modelo de continuidade de ocupación dun asentamento dende a Idade do Ferro: "situado en la aldea de igual nombre y que fue excavado parcialmente en los años 70 del s. XX por M. Chamoso Lamas (1975), localizando una ocupación romana así como una iglesia primitiva y una necrópolis que podrían corresponder a un monasterio-episcopado tardoantiguo" ("Castros y aldeas galaicorromanas...", Zephyrus, 2010).

Na descrición que del fornece Villaamil e Saavedra no século XVIII (Noticias de la Santa Iglesia de Mondoñedo) vemos que cumple a característica, recurrente neste casos, de ter albergado con posterioridade a igrexa no seu interior: "[...] uno de los mayores castros o fortalezas antiguas que tuvo el Reino de Galicia; los del foso o muro principal ocupan cerca de cuatro mil y quinientas toesas en cuadro, y los del contrafoso se extienden a la mitad más. Dentro de este cerco está situada la parroquia, que es una iglesia dedicada a la Asunción de Nuestra Señora".

No folio seguinte o prior de Mondoñedo fala sobre o nome que recibía unha das casas pegada ó exterior do foxo polo sur, a Casa do Zebedeo, e explica que pode non ser unha tradición orixinal a que liga o lugar ó Apostólo Santiago, aínda que engade que "contra este argumento negativo [que autores anteriores non teñan mencionado o nome da casa] tenemos en los foros antiguos, que pasa de 200 años hizo el Cabildo de Mondoñedo a favor de los causantes del labrador que la habita, la circunstancia de nombrarse en ellos A Casa do Pazo, que quiere decir la Casa del Palacio, expresión que no se puso sin misterio; a que se agrega que este mismo labrador goza (y gozaron sus ascendientes) la exención de las cargas comunes del voto, que generalmente pagan al Apóstol Santiago en todo el Reino, y no reconoce el señorío temporal del obispo de Mondoñedo con aquella cantidad anual de maravedís que pagan sus vecinos; los que miran el uso de esta regalía sin los celos que entre personas iguales suelen ocasionar estas diferencias. No está ligada esta singularidad a la persona, sino a la misma casa, porque si el labrador pasa su habitación a otra, pierde el privilegio y se confunde con el común de los paisanos".

Topamos pois cunha primeira evidencia na que se expón a exención tributaria dun pazo castrexo, aquí interpretada por Villaamil e Saavedra como posible mostra dun vínculo da Casa do Pazo de Bretoña co Apóstolo Santiago Zebedeo.

Conxunto castrexo-pacego. (C) Dolores González de la Peña, 2019.

O pazo, como é xeral, ía situado no exterior do recinto do Ferro, inmediato a este aínda que indepedente del; inclusive anterior ó propio castro se seguimos a proposta etimolóxica do profesor Moralejo, que suxería para a etimoloxía de pazo o indoeuropeo *palatiom, "casa absidal neolítica anexada ó seu recinto pecuario" (hipótese de Moralejo-Best). Semella evidente, pois, que o que refire Villaamil dá conta dun dereito consuetudinario mantido durante uns tres milenios, motivado por ser o lugar que ocupaba a Casa do Pazo o núcleo orixinal neolítico do asentamento gandeiro, formado pola vivenda do pastor e o curro (castro). Posiblemente por iso non lle tributaba nin lle tributaría a ningunha autoridade posterior, como a eclesiástica.

Maqueta do Castro de Bretoña, da que aproveitamos as casiñas de fóra para dar idea de como se podería ter articulado o espazo castrexo-pacego. (C) Eva Seoane - CIN Bretoña, 2020.

No hay comentarios: