O rosario de castañas

Eu tiven a sorte de levar rosario de zonchos (castañas cocidas coa pel) no Día de Defuntos. A miña aboa paterna facíanolos á miña irmá e máis a min: eran uns rosarios enormes que chegaban pola cintura, e penso que dobres ou triples. Aínda que non lembro ben a cousa, só que logo o fío víase moito para o meu gusto, unha vez que comías dúas ou tres castañas.

O rosario non era un simple colar, como adoita pensarse; era un rosario cristián que tiña a función de liberar almas do Purgatorio a medida que se rezaba ou se comía. Recuperamos a súa condición de rosario co conto gótico de Bermúdez Jambrina publicado na Revista Gallega (1895-1907, nº 503):

O rosario de castañas (Conto do día de Difuntos)

-¡Miña abolita! Pasadomañán é o día dos difuntiños. ¿Háme facer un rosario de castañas tan grande coma o do ano derradeiro?

-Sí, miña xoyina, sí, hei mercar un ferrado de zonchos é heiche facer un, moito mais grande qu'o que ten pendurado da cintura o frade franciscano que che dou onte as mazás tabardillas. Pero dinantes tes que ser bó, adeprendel-as leuciós, obedecer cando eu te chamo é sobre todo facer ó que che dixen, rezar todal-as noites pol-os teus pais.

-¿E quen son os meus pais, aboliña? ¿Por qué non veñen a verme y-a darme bicos coma mos dás tí e como llos dan á Xiliño, o do lado, os seus pais?

-Cala, neniño, cala: non poden vir porqu'están no ceo. Reza, reza por eles. Quero que te acostumes á rezar pra que cando eu morra pidas tamén á Dios pol-a miña alma.

[Mais tristemente, e non sen antes facerlle o rosario de zonchos ó netiño, a aboíña morre tras sufrir un accidente, atropelada polo imprudente señor do Pazo da Sal. O seu corpo é trasladado ó Pazo:]

O salón do Pazo da Sal vístese de colgarellos mouros. No medio, colocada n-unha caixa, moura tamén, descansa o corpo da tía Antona. De rodillas diante d'ela está o pobre pequeno: ten pendorado ao pescozo un rosario longo de castañas e chora esconsolado salayando con angustia que parte á y-alma.

Aquel día era o de difuntos. As doce da noite daban na campá do Pazo, cando a xente que estaba no salón mouro quedouse suspensa e ademirada. A tia Antona ergueuse na caixa e dirinxíndose ao neto díxolle: "Xorxiño, reza pol-os teus pais e por min, reza".

O pequeno, sonrinte e contento, comezou a marmular un rezo docísimo como o rezo d'un anxel: as xentes maquinalmente caeron de xionllos é acompañaron nas suas oraciós ao neno, que caeu morto cando terminou de repasar entre os seus dedos as castañas do rosario que lle fixera a aboliña.