Leite de Vasconcelos estudara o risco de Salomón (pentalfa ou estrela de cinco puntas, ás veces trazada con seis puntas) e o nó de Salomón (dous eslabóns entrelazados), ó que chamaba "sino Saimão dobrado". Ámbolos dous foron considerados por el deseños máxicos de carácter apotropaico, xa que a miudo aparecen representados conxuntamente e son intercambiables. No códice miniado do Apocalipse de Lorvão (ano 1189) atopounos debuxados xuntos e descritos como caracteres ou signos salomonis (v. Leite de Vasconcelos: Signum Salomonis, O archeologo português, 1918, px. 238).
Pedra para "afugentar as invejas" cun risco de Salomón inscrito nun círculo, pentágono inacabado e posibles espíritus fóra del; museo de Marvão.
(C) Dolores González de la Peña, 2007.
Firma con nó de Salomón que parte dunha cruz esvástica central, feita polo notario de Bergantiños na Doazón ó Mosteiro de San Pedro de Soandres, 1415. (C) Arquivo Galiciana.
Outra firma notarial con nó de Salomón e cruz esvástica central, esta vez sobre peana e coroado doutra cruz. Doazón de Fernán Pérez de Andrade o Boo da granxa de Saa en Santa Marta ó mosteiro de Monfero, 1395. (C) Arquivo Galiciana.
Estes deseños aparecen nos vaos das vivendas e dos templos (ás veces como rosetóns), no enxoval doméstico, nos xugos dos bois, grabados na pel dos animais e dos homes (tatuaxes documentados polo investigador portugués c. 1890), trázanse no chan chegado ó caso de se enfrontar a espíritus maléficos... teñen porén carácter protector ou apotropaico. Mesmo nos documentos notariais semella que a súa presenza tivo orixe neste costume profiláctico.
É superstición moi extendida que o demo só pode seguir camiños dereitos (cecais por iso deus escribe con liñas tortas?): os chineses pensan que os espíritus maléficos só poden camiñar en liña recta (Mosley, Landon e Evitt: Gold in General, and the Gold Coast in Particular, 1935, px. 35), en África crese o mesmo dos demos (Gehman: African Traditional Religion in Biblical Perspective, 2005, px. 270).
Dicía Taboada Chivite que para esquivar á Compaña bastaba saírse do camiño, porque as ánimas só transitan "por rodeiras de carro, de cruceiro a cruceiro" (Folklore de Verín, 1961).
Podemos, pois, ligar con esta crenza os seguintes datos fornecidos por Leite de Vasconcelos no seu traballo: "o sino-saimão, traçado no chão, goza de virtudes sobrenaturais. «Dizem alguns que pela estrada em que estiver ... não poderão passar feras nem animais nocivos» [...] Ouvi a mesma superstição, pouco mais ou menos, em Mesão Frio; quem me informou, acrescentou que o Diabo não pode ver o sino-saimão, por este ser feito de cruzes" (op. cit., px. 237). Trátase ó noso xuízo do mesmo feito, senón por que razón o diaño non podería pasar, nin sequera ver, estes deseños enmarañados?
Do mesmo xeito, os petróglifos de labirintos, que tamén se forman dende unha cruz central, teñen en Estonia a función de alonxar os ventos non favorables á navegación: "in 1931 Peeter Mey
mentions an old fisherman who remembered that it was possible to allay bad weather and storms by
using a labyrinth" (Kraft e Selirand: Labyrinths in Estonia, Caerdroia, 1990).
Quaternitas ou syzigia? Non
Unha variante do nó de Salomón segundo a clasificación de Leite de Vasconcelos. Correspóndese coa figura 234 da obra do autor, mais esta vai entrelazada cun círculo. (C) Monestirs.cat
Carolina Casal Chico ten un interesante artigo, "Tralas pegadas da cultura bieita" (Profano y pagano en el arte gallego, Semata, 2003), no que desenvolve a posibilidade de ser esta figura que se repite moito nas igrexas ou nos dinteis das vivendas antigas, unha quaternitas ou syzigia; o que ven sendo unha representación esquemática do mundo nas vellas cosmoloxías ou cosmografías de concepción platónica. Ó noso xuízo non é así, ó cadrar o deseño coas figuras xeométricas que estudara Leite de Vasconcelos en 1918, e vir situado nas mesmas ubicacións nos accesos, coa función apotropaica descrita polo autor. Neste sentido tamén se pronuncian no blog Románico Digital (Fredinandus: "San Martiño y el mundo mágico gallego protector", 2021).
No hay comentarios:
Publicar un comentario