A propiedade sobre o territorio na Idade do Ferro: O Piñeiro

 

Complexo habitacional e gandeiro da Idade do Bronce - Ferro: Pazo e Castro de Meirás (O Piñeiro - Sada). VISOR PBA da Xunta de Galicia, Capa do Vóo Americán de 1956-57.

Notamos que moitos dos antigos pazos de Galicia, aqueles palatios neolíticos nos que na súa contorna se desenvolveu o seu complemento principal (o castro), levan o nome de Piñeiro / Piñeiros, ou ben se sitúan nun lugar chamado así no que non existen case nunca piñeiros (pinus sylvestris). Outros casos poderían ser o do Pazo - Castro de Piñeiro en Caamouco (Ares) e o complexo Pazo - Castro de Brates (Boimorto). Mesmamente, é tambén o caso do Pazo de Meirás (Miraflores - Sada), construído a finais do século XIX sobre unha antiga torre paciega do século XIV (microtopónimo Torrón).

Vella Torre de Meirás ou Granxa de Meirás, como adoitaba chamala Emilia Pardo Bazán, fotografada en 1870 por José Quiroga, o seu marido, antes de que ela decidise arramplar con todo para facer un pazo máis do seu gusto. Unha escea e unha ambientación que soubo reflictir moi ben a escritora na súa novela Los Pazos de Ulloa.

Isto é así porque o topónimo Piñeiro viría nestes casos do latín pignerarium, termo que pode aplicarse ó suxeito ("persona que ten en prenda un ben ou territorio"), ou ó obxecto ("ben ou territorio que se posúe en prenda"). Por descontado, o ben tido en prenda non é propiedade absoluta do seu posuidor e a súa utilización podería estar suxeita a algún tipo de contraprestación ó verdadeiro propietario: á comunidade castrexa, a un suposto señor feudal (se facemos recuar a institución da pignoratio á colonización sueva), ó estamento eclesiástico medieval, etc. Fáltannos datos para establecer o momento en que xurde a institución da pignoratio, mais era xa coñecida e practicada polos románs.

Trátase dunha forma moi primitiva de propiedade, case que natural, porque se dexerga que o territorio é un ben que non se pode posuir nun senso absoluto, de forma personal e privada para sempre. É por isto que lle supoñemos á institución da pignoratio unha datación no final do Neolítico, cando xurden os primeiros palatios ou apriscos gandeiros feitos polos pastores prehistóricos.

Unha outra característica dos bens tidos en prenda é que non se poden vender nin prestar nin doar. Voltando ó dereito consuetudinario prehistórico a venda, por enriba falsa, do Pazo de Meirás ós Franco é nula de pleno dereito.