Trexezo / Trixezo

Uns topónimos que nos chaman moito a atención en Soandres (A Laracha) son os de Trexezo ou Trixezo e o de A Orraca, xunto del.

Nos mapas máis antigos o nome do segundo ven como Casal de Orraca, polo que é probable que Orraca fora o nome da dona do casal, nome medieval que adoita aparecer como Urraca ou Orraca na documentación. Non sería, pois, un hidrónimo (base paleoeuropea *UR-, "auga") nin un derivado do latín horrea, "celeiro".

Trajezo e Casal de Orraca nas Minutas Cartográficas do IGN.

Polo que respecta a Trexezo / Trixezo, situado entre O Pazo e A Orraca, á veira dun vello camiño que viña do cruce da Meda ou Chousa da Cruz (marcado cunha estreliña azul), inclinámonos a pensar que é o resultado do latín transitium, "lugar de paso, situado nun traxecto". A evolución de trans a tras é a apropiada para as linguas románicas, logo a sibilante de *Trasezo acabaría por palatalizar ó estar diante dunha vogal có punto de articulación na parte anterior da cavidade bucal: Traxezo. Diversos xogos de armonización vocálica ou provocados pola metafonía, rexistrados nas cartas que manexamos, garanten a variabilidade do vocalismo átono inicial do topónimo: Traxezo / Trexezo / Trixezo.

A forma transitius rexístrase entre os documentos máis antigos da Gallaecia: "per transitius flumen" = "seguindo o percorrido do río" (ano 871, Lugo). 

Estariamos, pois, ante un odónimo, un topónimo viario, que ven soportado pola situación do lugar nunha vía de tránsito que partiría dende a Chousa da Cruz, onde acaba de aparecer unha interesante pedrafita (en estudo, atopada por Masús da Laracha), e chegaría ó Pazo, punto esencial na configuración do territorio gandeiro galego dende o Neolítico.