Roda, Redonda e Rodís / Rorís

Ós amigos do Adro de San Martiño de Rodís,

a señora Celia, Sonia e Manuel Ruibal.

Para Moralejo Laso Rodís podería ser nalgúns casos (cando non se explica como variante do posible topónimo de orixe antroponímica Roríz < xermano Rodericus -ici) o plural de Rodil, o que en Asturias é Rodiles ("Sobre grafía e pronunciación dos topónimos gallegos", Verba, 1977). Logo, un derivado do latín rotam, "roda". 

No Diccionario Etimológico de Toponimia Asturiana, Julio Concepción sinala que unha rionda ou redonda é unha pequena campa con varias pedras redondas onde os pastores fan as súas cabanas aproveitando os abrigos naturais baixo as pedras, unha pequena mallada. Na mesma clase e acepción mete ó topónimo Rodil.

Henge das Portaleiras en San Martiño de Cerceda. 

A propósito dos henges que están a aparecer nas parroquias de San Martiño de Cerceda e en Santa María Madanela de Montemaior (A Laracha), notamos que todos eles están nas divisorias de augas, e que na toponimia da zona é constante o nome de Rorís e Rodís.

Ubicación dos henges de Portaleiras e da Pedra da Meda, na divisoria de augas entre Montemaior e Soandres - San Martiño de Cerceda. Toponimia Rorís na contorna. Os recintos aparecen sinalados, respectivamente, no inventario dos visores de Aproveitamentos Forestais e do PBA.

Como sinalaba Moralejo Laso é moi probable que Rodís sexa a forma plural de Rodil, derivado do latín rotam, "roda". Este Rodís, ó mesmo tempo presentaría a variante alofónica con rotacismo Rorís. O topónimo indicaría lugares onde os pastores facían as súas malladas brañegas dende épocas moi recuadas, xa que, logo, os mellores sitios para estes asentamentos estacionais gandeiros, que buscan o espazo das divisorias de augas, camiños naturais que aproveitaron os grandes herbívoros para os seus desprazamentos dende a prehistoria, non cambiaron dende que o mundo é mundo. Temos desenvolto a circularidade como modelo de ocupación territorial entre os pobos primordiais, ó redor dun poste central ou axis mundi, na entrada do blog Henges, rodas e seles (2020).

Pequena lomba arredondeada ou rodil da Pedra da Meda, co henge no cumio.

(C) Manuel Ruibal, 2021.

Outros autores que corroboran a nosa proposta (latín rota), aínda que segundo a nosa opinión sen acertar nas acepcións que propoñen para rodil, son:

• Enciclopedia lingüística hispánica, CSIC, 1960, V. I, px. 549: "En Rodís, Rodiz, Rudís, Villarrodís tenemos posiblemente el plural *rodil ("rodezno"?) derivado de roda, que corresponde exactamente a Rodiles, que es el nombre de cinco pueblos de Asturias".
• Edelmiro Bascuas: "Rodil, afluente del Eo, y el plural Rodiles (varios en Asturias) fácilmente explicables como derivados del latín rota, "rueda", con sufijo -ilis" (Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega, 2002, px. 162).
• G. Tejada Álamo: "Rodil, diminutivo de roda, "rueda" o "curva de un río" (Topónimos e hidrónimos, 2019).

As acepcións de rodezno dun muíño ou de curva dun río non son posibles nestes casos ó acharse estes Rodís e Rorís nas divisiorias das augas (no alto), non xunto ós cauces fluviais.