viernes, 2 de septiembre de 2022

O problema da hidronimia Asno

 

Toponimia Chaudarna e Chao do Asno en Quintela de Leirado, preto da Mourisca.

Contaba don Edelmiro Bascuas un problemiña que o traía frito. No tema da hidronimia paleoeuropea *APS- con alargamento en -n metía por exemplo "Asnois" (ano 914) e xustificaba o actual Arnois por cambio s-r, é dicir, por rotacismo.

Dicía que "aunque Asnois no tenga nada que ver con asno, se plantea un problema de hominimia prácticamente insoluble entre la raíz hidronímica y esta palabra en un buen grupo de nombres de ríos y de lugares, frecuentes sobre todo en Galicia y Portugal. Entre ellos: Regueiro do Asno (l. de Alpariz, Lalín, Pont.); Asneiro, afl. del Deza (Lalín, Pont.); Asneiros, afl. del Arenteiro (Carballiño, Our.; se llama también Asneiros un lugar de Hermedelo, Rois, Cor., y otro de Desterro, Rois, Our.); diminutivo Asnela (l. de Meilán, Riotorto, Lu. y l. de Riofrío, Mondariz, Pont.) [...]. En todos estos casos parece vano cualquier intento de buscar otra cosa que ríos o valles de Asnos; lo más probable es que sea lo que parece; sin embargo, es también muy posible que los asnos que corren por los valles de Asna o que van a beber al río Asneiro hayan nacido del agua de algún viejo *Aps-na o *Aps-narium. Pero, evidentemente, no es posible ir más allá de una mera posibilidad, y si en algún caso el origen fuera perromano, la confusión con el lat. asinus lo haría indetectable" (Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega, 2002, punto 103).

Filolóxicamente non hai nada indetectable, é máis que nada cuestión de paciencia e sorte. O doblete toponímico Chaudarna e Chao do Asno que atopamos en Quintela de Leirado ven alumear a solución do problema da hidronimia Asno, que se resolve eliminando este tipo de hidrónimos. A hidronimia Asno pertence á prolífica raíz *ER-, "moverse", tema *Ar- con alargamento en -n, que da nome a ríos como o Arno (Etruria), Arneuse (Francia), Arnoia (afluente do Miño), Suarna (afluente do Navia), etc.

O rotacismo debeu ser un fenómeno antergo e moi extendido en Galicia e Portugal que levou a ultracorreccións como a que se documenta en "Asnois" (ano 914), sendo o termo orixinario Arnois, que é o que chega á actualidade. Ditas ultracorreccións estarían motivadas pola etimoloxía popular, que levaba a pensar que Arnois, xa que non significaba nada, tiña que ser unha mala pronuncia de Asnois (relacionado cos asnos). É a mesma ultracorrección que se observa no caso de Chao do Asno fronte ó orixinal Chaudarna, que produce a transformación dun hidrónimo paleoeuropeo nun burro.

No hay comentarios: