Castro de Frádegas (Curtis).
O latín fabrica, significou "oficina ou casa aonde trabalha um oficial mecânico, como carpinteiro, ferreiro, canteiro, etc. e também a arte dêsse oficial e a obra feita por êle"; "em português o sucessor primordial foi fravega, que depois se tornou fragoa" (J. da Silveira: "O latim 'fabrica' na língua e na toponímia portuguesas", 1935).
Resulta, pois, que o termo en calquera das súas evolucións non só tiña o sentido de obradoiro metalúrxico (fragua / forxa), senón o xenérico de obra, e tamén o de construción, en referencia a estruturas arquitectónicas, tal e como se pode ver no documento de 1077 no que se alude ás edificacións da cidade de Lugo, cecais á muralla: "per ipsius flubidos qui ibidem discurrunt Aliola et fonte Frigida inter duos alpes summeo, et fabricas sub urbis Lucense sedis".
O paso do latín fabrica a fravega, e logo a frádega nalgúns casos, documéntase na diacronía do topónimo Frádegas de Curtis: a que supón unha metátese da vibrante, que pasa á primeira sílaba, amáis da pertinente sonorización da oclusiva velar sorda (-c- > -g-) e da creación dun e pechado a partires do i longo latino. A transformación definitiva en Frádegas terá que xustificarse por un cruce ou reetimoloxización popular por influencia dos derivados do latín fratrem, "frade, irmao". Pero no ano 1157 aínda podemos ver que o topónimo era Frávegas:
"suas hereditates que iacent iuxta Sanctam Eulaliam [de Curtis], nominatin casalem de Frauegas cum sua hereditate et habeant fratres Superaddi semper illam hereditatem" (ano 1157 - Sobrado).
Na nosa opinión, o topónimo Frádegas (antigo Frávegas) tivo a súa motivación non na existencia dun obradoiro adicado á actividade metalúrxica no lugar, senón nos enormes parapeitos do castro, as fabricas do recinto fortificado; o que daría conta da relevancia da obra arquitectónica construída. Neste sentido de obra arquitectónica consérvase na documentación medieval: "mando pro fabrica ecclesie cathedralis lucensis xxti mor." (ano 1373 - Mondoñedo).
Cabeço das Fráguas. (C) Dolores González de la Peña, 2010.
O resultado toponímico Fraguas, provinte da forma Frauegas con metátese do wau trala caída do e átono (Frau(e)gas > Fraguas) podería ter tamén este mesmo sentido: ben aludir a algunha construción senlleira, como as murallas dun castro, ou, por semellanza, ós montes que arrodean un territorio, de onde se tirarían orónimos como o portugués Cabeço das Fráguas (cfr. Las Frádigas, monte de La Rioja). Símil que se ligaría á consideración popular de certos elementos da paisaxe natural como construídos polos xigantes ou titáns.
No caso do Castro de Frádigas (Pantín - Valdoviño), que me indica amablemente Eloi Saavedra, a súa proximidade ó Rego das Ferrerías leva a pensar nun caso de redundacia, polo que estas fabricas > Frádigas terían sido obradoiros metalúrxicos ou forxas.
No hay comentarios:
Publicar un comentario