Suevos e Sofán

O sábado pasado tivemos a oportunidade de nos achegar a Suevos (A Baña) na compañía do profesor Fernando Alonso Romero, que nos indicou que este pobo xermánico tamén deixou a súa pegada na toponimia inglesa.

O Castro de Suevos amosa a característica formación do poboamento no seu entorno. Seguindo a Sánchez-Pardo, entre os séculos I e II, durante a plena romanización de Galicia, prodúcese a "transformación paulatina [dos castros] en aldeas galaicorromanas [...]. Estas aldeas o bien mantienen plenamente el emplazamiento del antiguo castro, o bien se trasladan a su exterior, a unas pocas decenas de metros a sus pies [...] está constatado en algunos castros el progresivo deslizamiento de las casas a lo largo de la ladera, fuera de sus murallas, hasta llegar a asentarse en el lugar donde hoy se encuentra la aldea" ("Castros y aldeas galaicorromanas: sobre la evolución y transformación del poblamiento indígena en la Galicia romana", Zephyrus, 2010, 129-148).

Igrexa de San Mamede e entrada do Castro de Suevos (marcada polo poste do tendido eléctrico). Temos estudada a advocación a San Mamede / San Nomedio / San Amede e demáis variantes como cristianización do término nemeton céltico, "santuario". (C) Andregoto Galíndez, 2024. 

Mais a formación da aldea de Suevos semella ser lixeiramente diferente pois parece que a poboación galaico-romana non abandonou o recinto castrexo entre os séculos I e II, senón con posterioridade ó ano 411, á chegada do continxente xermánico que se estableceu no lugar dándolle nome. Non hai indicios toponímicos de que a aldea existise antes da chegada dos suevos, e, pola contra, o topónimo Choupana, de orixe xermana (cfr. shop, "tenda, casoupa"), infórmanos da creación de elementos habitacionais ou funcionais na periferia do recinto á chegada dos suevos.

Hórreo dobre xunto da rectoral de Suevos (A Baña). (C) Andregoto Galíndez, 2024.

Se analizamos os nomes de lugar ingleses dos que nos falara o profesor Alonso Romero, vemos que se concentran en East Anglia: son tres lugares chamados Swaffhan e un Swavesey, entre Cambridge e Norwich.

A terminación hām do Old English fai referencia a un peche, recinto ou granxa. O topónimo Swāfhām ou Swǣfhām é interpretado como "a granxa ou o recinto dos suevos": "the first element being the stem of the tribal name Swǣfe" (Survey of English Place-Names). A documentación inglesa amosa variantes evolutivas como Swof(f)ham (1272). Cremos que dita variante encaixa cos nomes de Sofán (Carnota e Carballo) e Sofandónigo (Carballo), que amosarían a mesma evolución con monoptongación do diptongo wa / we, e poderían ser topónimos compostos cun segundo termo xermano equivalente do Old English hām, "granxa".

A continuación deixamos un enlace a un vídeo de Ars Legendi onde se contan as lendas do Castro de Suevos: alí vivían os suevos, levaban os cabalos a beber ó río por un túnel, nel había un tesouro en forma dunha cabra de ouro. Son as mesmas lendas que noutros castros aparecen ligadas ós mouros.

https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=CGws9Sev6BQ