sábado, 26 de septiembre de 2015

Camariñas

A Camariña (Alfoz y Sarria) y Camariñas, en la Costa da Morte, no parecen guardar relación con la planta llamada caramiña o camariña pues de ser así se esperarían topónimos con formas abundanciales, como Caramiñal. Parece más probable que esta serie derive del latín camara, "construcción abovedada". Para García Arias los topónimos asturianos como Camarín, Camarina, Cámaras o Camarón designarían capillas, construcciones dedicadas al culto por depositarse en ellas imágenes o reliquias de un santo.

En el Diccionario de Diccionarios cámara es el habitáculo principal de una vivienda; en uno de los documentos recogidos por López Ferreiro se describe una cámara "feyta aboueda". La misma fuente en las entradas camariña y camareta recoge las acepciones de "alcoba cerrada con tablas" y "monte bajo poco elevado". 

En teoría cámara podría haberse aplicado también a los edificios abovedados o fornos que formaban las saunas castreñas, o incluso a cámaras sepulcrales megalíticas. El topónimo con la forma evolucionada Cambra, con caída de vocal postónica que origina el grupo m'r, resuelto en mbr, se encuentra en Ponteceso, Mondariz, Lugo, Sarria y Betanzos (As Cambras). De la comparación entre estos casos y las formas en diminutivo se desprende que en estas últimas se evita la caída de la vocal átona, *Cambriñas, por lo que el doblete A Camariña / A Cambra no se debe a una mayor o menor presión culta que mantenga o descuide el vocalismo del étimo. Se trataría de una evolución fónica divergente debida a la estructura morfológica de la palabra.

No dejan de ser interesantes por su aplicación al caso las notas de Souillet sobre el topónimo bretón Camaret, tal vez ligado al céltico cambo, "curvo", bretón camm, "curvo" ("Camaret", Annales de Bretagne, 1951), sobre todo en lo que se refiere a su uso como orónimo, registrado también en el gallego camariña, "monte bajo poco elevado".

Pertenecen a la misma serie los topónimos gallegos: Camarón (San Amaro), Camarada (Cesuras, Malpica, Betanzos), As Camaretas (Pastoriza), As Camareiras (Castro de Rei), As Cámaras (Monfero).

Nota do 3/8/23

Na obra de Gonzalo Navaza Os nomes dos concellos da provincia da Coruña (2020) menciónase a miña etimoloxía sen citar a fonte en nota o pé nin na bibliografía final.

7 comentarios:

Carlos dijo...

Câmara de Lobos, na Madeira. Indiscutiblemente unha cavidade recortada nunha costa abrupta qye facía de refuxio para as focas. A fitotoponimia de Navaza pásase un pouco de rosca.

Andregoto Galíndez dijo...

Un bo exemplo o de Câmara de Lobos, grazas. Neste caso das Camariñas penso que Navaza limítase a suscribir a etimoloxía do Padre Sarmiento, sen analizar a posibilidade máis evidente.

Hugo da Nóbrega Dias dijo...

Vale de Cambra, no Norte de Portugal. Também ocorre esse fenómeno fonético na linguagem popular. Quando alguém se refere ao edifício municipal diz "bou à cambra" ou "a cambra do Porto". Hoje em dia é menos frequente por coisas da eruditização da língua.

Andregoto Galíndez dijo...

Vaia! Non sabía que se escoitase cambra por cámara, na pronunciación popular. Grazas Hugo.

carlos prieto dijo...

E non atopaches referencias dofumentais? Poderian justificar un significado ou outro. Non che interesa?

carlos prieto dijo...

E por qué non pode ser (lugar de) caramiñas. Non sempre os abundanciais se forma co sufixo - al, ou si?

Andregoto Galíndez dijo...

Ola! Claro que me interesa, máis non atopei formas antigas. Baséome nos topónimos semellantes de Asturias.