miércoles, 10 de abril de 2019

El vuelo y el combate nocturno de Os do Óso

  1. "Algúns informadores faláronme de "os do óso" como si foran ánimas, pero "trátase de vivos que forman unha sociedade que sai polas noites. Deixan o corpo na cama, ó lado da súa muller si a ten, e eles van recorrer os caminos e visitar o diles que primeiro vai morrer". "Después de visitar al que va a morir celebran su cementerio, hacen como si fuera un entierro de verdad, con curas, faroles, responsos, se paran en las encrucilladas, llevan la caja. No falta nada para que sea un entierro de verdad, sólo que son 'os do oso' quienes lo hacen" (Manuel Mandianes, "Os vivos deste e doutro mundo", Grial, 1984).
  2. "Hai outro grupo, "os do óso", composto por homes vivos. Estes son todos de Loureses. Deixan o seu corpo na cama cando saen de noite, se un vivo que anda pola noite se encontra cós do óso, se ten un amigo no grupo non lle fan nada; se non, péganlle. Non hai mulleres neste grupo. Saen en procesión e fan o enterro daquel que entre eles vai morrer primeiro" (Manuel Mandianes, Loureses. Antropoloxía dunha parroquia galega, 1984).
  3. "Poden deixar temporalmente o seu corpo, pois cando van en procesión, atravesan paredes, portas pechadas, valados, etc. como corpos sotís, sin tropezaren con nada. Son individuos que viven a un tempo niste mundo e no outro, son a un tempo, homes de carne e óso e sombras ou pantasmas desencarnados" (Risco, "Etnografía. Cultura espiritual", en Historia de Galiza, ed. Otero Pedrayo, 1979)

La sociedad secreta (1) de Os do Óso (Os Blancos y Loureses, Ourense), descrita por Risco y por Manuel Mandianes en las obras que hemos referenciado, tiene su más cercano paralelismo en la sociedad de los Benandanti de Friul, que Carlo Ginzburg estudió en su obra Historia Nocturna, donde expone su teoría de que estas sociedades son pervivencia y reminiscencia de los ritos y concepciones míticas propias del chamanismo euroasiático. Con ello, da carpetazo definitivo a la interpretación de la brujería como inexistente, como subproducto de los procesos inquisitoriales que pretendían buscar chivos expiatorios inocentes para calmar el ánimo popular, sublevado en circunstancias calamitosas. Para Ginzburg la brujería existió realmente, era lo que hoy llamamos chamanismo.

Podemos leer en el estudio de Ginzburg cómo, al igual que Os do Óso, los Benandanti declaraban que salían a combatir en espíritu, de noche, dejando el cuerpo exánime en su casa ("Introducción", punto 9). Lo extraño es que los Benandanti friulanos son de los siglos XVI a XVIII, mientras que Os de Óso estaban en activo en los ochenta del siglo pasado, y posiblemente todavía sigan ejerciendo.

(1) Según Víctor Vaqueiro guarda cierta relación con las sociedades secretas por el hecho de "os seus membros non seren coñecidos polo resto de persoas da parroquia" (Mitoloxía de Galiza, 2011).

4 comentarios:

Daniel dijo...

Carmelo Lisón (no seu pedante libro da Compaña) menciona certas tradicións sobre os homes que tiñan o Oso, persoas que sufrían padecemento semellante ó da Compaña ou Estadea, cá variante de que pra librarse do mesmo, tiña que enosarlle a alguén o Oso, un osiño.

Andregoto Galíndez dijo...

Grazas Daniel, entón considéraos como doentes? como se tiveran o mal de ollo, ou a paletilla caída ou outra enfermidade, non? A ver se dou atopado o libro, non é un autor do meu gusto máis que nada polo estilo pedante ;)

Daniel dijo...

Sí, o libro ese de tapa branda e cor amarela, que era de obrigada lectura en 1º de historia na USC, Cada páxina tiña 1 ou 2 termos que esixían consulta de diccionario da RAE

Andregoto Galíndez dijo...

me troncho de la risa :D