miércoles, 4 de noviembre de 2020

Cendadella e a vía natural entre Asturias e Galicia polo Porto do Acevo

Segundo Jovellanos, o señor Antonio María Queipo y Ron foi autor dunha "Descripción topográfica del concejo de Allande", que ven sendo a que se atopa no Diccionario Geográfico de España (Asturias), de Tomás López (MSS/7295 da BNE, f. 362r-380v), xunto cun mapa do concello, datado todo elo no mes de xullo de 1798. Esta aclaración ven ó caso porque na tese de doutoramento de Pedro Pisa Menéndez a descrición do concello de Allande atribúese a Matías Menéndez de Luarca. Non é así, aínda que ignoramos cómo se chegou a errónea atribución do texto (Red viaria en Asturias: de las vías romanas del oro a los caminos medievales, 2015), que cecáis fose copia do orixinal.

Todo o manuscrito de Queipo y Ron é interesantísimo, no que atinxe á etnografía, á política da época, á arqueoloxía, á xeografía e incluso á lingüística, chegando a recoller o autor diversas acepcións de palabras faladas na zona, cuxa lingua é considerada por el como un amestao de galego e castelán antigo.

En canto á rede viaria, vou transcribir o párrafo que nos permitirá seguir o trazado da vía pecuaria ou camiño francés que viña de Salime e subía ata o Porto do Acevo. Verase entón a orientación do trazado, cara Hospital de Cuía, non cara Grandas de Salime e o castro de Chao Samartín, como pretende Pisa Menéndez no seu traballo de doutoramento.

"A la izquierda del Navia el despoblado Eirado, en el que antiguamente (según consta por tradición) se celebraba un mercado, y había en el Navia en aquel sitio una puente magnífica por la que pasaba una carretera que subía por las Lamas a Fulgueiras y a la Mesa&a: cuyos vestigios se reconocen bien en el día, y se dice que era esta el camino francés, hasta que llevó el río aquel puente, que por ser muy costoso [de reconstruir] en aquel sitio se pasó a Salime; no hay duda que está bien fundada esta tradición, por ser mucho más cómodo este camino (que bajaba diagonalmente con muy poco declive al dicho Eirado, y subía del mismo modo al Hospital de la (Cuya) digo Cuhia) que el que baja perpendicularmente a Salime y sube del mismo modo a Grandas" (f. 370r).

Mapa de Allande por Queipo y Ron, 1778. (C) BNE.

En laranxa, a carreteira á que se refire Queipo, a cal, tras pasar a vella ponte de Eirado sobre o Navia (destruída nunha chea do río), en diagonal ía cara Hospital de Cuía e cara Galicia polo Porto do Acevo, saída natural dende Cuía.

A milenaria vía pecuaria natural, logo reaproveitada como calzada romana ou camiño francés, e Camiño de Santiago, chega entón ás próximas medorras da Cabreira, de onde pode tirar para Fonfría por diante do Pico da Cendadella. (MTN50 1ª ed.). E ata aquí queriamos chegar para presentar outro topónimo derivado do latín civitaticulam, que probablemente marque una statio ou mutatio viaria, campamento militar nun cruce de estradas. Variantes do topónimo: Ceadella (campamento romano - Sobrado), Xiradella / Siradella (castro - O Grove).

A Cendadella. (C) Visor PBA da Xunta de Galicia, Capa do Vóo Americán de 1956-57.

Chao do Arco, microtopónimo que designou algún elemento arquitectónico que arrodeaba a Cendadella polo oeste. Vense uns caminiños que se achegan ó interior do recinto, o cal aproveita as rochas naturais como defensa. (C) Minutas Cartográficas do IGN.

No hay comentarios: