miércoles, 14 de abril de 2021

Os Maios en Galicia. Descrición do festival dos Maios e Maias en torno a 1870.

Transcrición dalgúns textos do manuscrito sobre Os Maios en Galicia, no cartapaz de Alfredo de la Iglesia (Galiciana. Arquivo Dixital de Galicia - Fondos da Real Academia Galega).

Trátase do primeiro estudo sobre os Maios en Galicia, aínda que permanece inédito. Grande parte del foi empregado por Inzenga no seu estudo Cantos e bailes populares de España. Galicia (1888). Do manuscrito entresaco a descrición xeral do traxe dos Maios e Maias (dos Maios humáns ou viventes, exclusivos do noroeste do noso país), e as particularidades do festival en catro concellos: Monforte, Pontedeume, A Coruña e Ferrol. O autor tamén describe en detalle os Maios en Santiago, mais preferimos non trasladar o fragmento correspondente por coincidir en gran parte có dito para os outros concellos. Ó final van algunhas cobriñas que se cantaban nos Maios e que recolleu de la Iglesia vencellándoas ó culto do deus Príapo.

Maio sobre andas feito con fiuncho (Canido - Ferrol). (C) Andregoto Galíndez, 2015.

  1. Una vez elegido el rapaz que ha de hacer de Mayo, y recogidas, por grado o por fuerza, el fiuncho (hinojo), espátulas de lirios (espadanas) y toda clase de flores símbolo del mes de los amores, se procede a la confección de su traje: se enhebran o ensartan en un bramante frondas de hinojo, espadañas y ramas de rosa lunaria y otras ramas floridas, y a falta de estas nunca faltan las de los nabos y las del saúco, que abundan por todas partes. Esta ristra constituye la rica y aromática faldamenta del joven histrión. Del mismo modo se teje una a modo de esclavina o capisayo para cubrir sus hombros y que desciende hasta más abajo de su cintura. Únense por sus cabos varias frondas atándoles un penacho o búcaro de las mejores flores, y a falta de este, una cruz improvisada con ramas para formar su coroza, de suerte que sus verdes flecos oculten por completo el rostro [...], y con su tirso de flores a manera de Baco ya está nuestro Mayo en disposición de recorrer las calles del vecindario cantando: "Cantarán ó Mayo", a cuya voz de llamada va respondiendo el coro de sus compañeros: "E máis ben cantado!".
  2. En Monforte el traje de Mayo se compone de quimas delgadas de los árboles negrillo (álamo montano) y amieiro (alnus glutinosa) y betula pendula, pero siempre revestidas de flores.
  3. En Puentedeume hay Mayo de niños y de niñas: ambos van sentados sobre unas andas a modo de palanquín en hombros de cuatro jóvenes de doce a catorce años (o a pie y también bajo de un arco de flores). El primero es un niño de cinco años vestido de blanco con cinturón rojo de cinta de raso cuyas puntas descienden hasta la mitad de la falda, calza botinas encarnadas o azules, lleva un búcaro de flores en la diestra y va coronado de rosas. Los cuatro arcos que forman la glorieta del andar también van adornados de hinojo, mirtos y rosas. La Maya va vestida de mirto y rosas entrelazadas con varias otras hierbas aromáticas. Al Mayo le sigue un grupo de niños.
  4. En la Coruña he presenciado una comparsa de unos 12 niños vestidos de pantalón blanco, chaquetilla de azul claro y coronados de flores tirando de un carrito con arcos de rosas, dentro del cual iba otro niño como de 6 años mucho más engalanado que ellos, y todos cantando y pidiendo las mayas por las principales calles de la población. El niño representación del Mayo fue sustituido al día siguiente por una cruz florida [...]. Antes aún se solían ver algunos altares improvisados por las calles de 2ª y 3er. orden, pero ahora hasta eso va desapareciendo.
  5. En Ferrol hace pocos años tuve ocasión de ver el crucero llamado de Canido revestido de hinojo y flores, y cubiertos los brazos de la cruz con dos arcos de flores cruzados y una rueda de niñas cogidas de las manos dando vueltas alrededor del mismo al son de una sonata semejante a la del canto tradicional.
Anque son o Maio
E visto estas froles
Eí ven San Jüan
Que as traerá mellores

Eu pedinlle o Maio
A unha doncella
E non tivo máis que darme
Se non deitarme con ela

Este é o Maio
O Maíño é,
Este é o Maio
Que mexa de pé.
E viche-lo Maio?
E víchelo ben?
Pois perinola
Tamén vola ten!

No hay comentarios: