Castro Monelos - Bascuas

 

Castro Monelos: novo castriño en Bascuas (Guitiriz).

(C) Capa do Voo Americán - Visor PBA da Xunta de Galicia.

Vimos de ver vai pouco unha extraordinaria cruz outa, como as high crosses irlandesas, feita nun só monólito. Debémoslle a visita ó lugar da Ermida (Capela de Bascuas) ós nosos amigos Judit (Judiña de Lea) e Marcial Tenreiro. É un lugar ben interesante: na ermida se conservan vestixios dunha curiosa tradición relacionada có uso dunhas chaves de ferro coas que se marcaban, quentes ó roxo, ós enfermos de rabia, e preto da cruz, unha pía e unha fonte diviña na que se botaban miguiñas de pan para ver se non afundían, entón cumpriríase o desexo.

Cruz outa de Bascuas coa pía diante. (C) Dolores González de la Peña, 2022.

Unha cruz monolítica, segundo Castelao, podería ter sido antes un menhir que foi reutilizado, volto a labrar en forma de cruz; ou ben unha antiga cruz dos camiños, porén, de orixe non cristiana. Engadimos que os monólitos en forma de cruz poden ser incluso perrománs, ó representar unha figura antropomorfa cós seus braciños esbozados (idoliños de Parxubeira, cruz de Pau da Vella; o que se coñece como hermae).

Un megálito destas características marca con moita frecuencia o cruce viario dos camiños perimetrais que parten dun castro. E... velaí o castriño que acabamos de atopar! Localízase moi preto, tras a ermida. O seu nome recuperámolo da ficha catastral da parcela (clic sobre ela unha vez activada a capa catastral do visor). No mapa do relevo do Visor PBA vese aínda bastante ben a roda da croa, logo a súa extensión tivo que ser maior (antecastros e peches). Tendo en conta isto, os camiños que arrodeaban o seu contorno acadarían a zona que ocupa a ermida. No cruce viario ou non moi lonxe, chantaríase a característica herma antropomorfa, elemento que máis tarde evolúe desenvolvéndose como cruceiro cristián.