O amigo Manuel Ruibal ven de informarme de tres curiosos topónimos preto do miradoiro de O Cotro, no punto no que se dividen as parroquias de Campolongo (Negreira), Chacín (Mazaricos) e Matasueiro (Outes). Son Grises Vellas, ó redor dun campo de mámoas, Campo das Corres e Figueira Longa, este último seguindo o límite parroquial entre Campolongo e Matasueiro (marcado no Visor PBA coas liñas marelas).
Na nosa opinión é evidente que o microtopónimo Grises Vellas provén do latín ecclesias vetulas (igrexas vellas), en alusión ós dólmenes que se agochaban baixo os túmulos próximos do campo de mámoas de Banzás. O adxectivo "vellas" aplicado ás igrexas (dólmenes) remarca que as construcións daquela xa se vían moi antigas.
Unha das Grises Vellas. (C) Dolores González de la Peña, 2022.
Trátase dunha forma con despalatalización do son fricativo palatal xordo (x > s) e cunha terminación feminina plural en -es, tendencia na zona que ven corroborada pola existencia do topónimo veciño As Corres (tamén un feminino en -es). O feito de terse considerado popularmente os dólmenes como igrexas foi frecuente noutros países do noso ámbito; de feito algúns foron reutilizados como capeliñas, como o caso das antas-capelas portuguesas. Así, na Francia o topónimo Monstoir / Moustoir* (en bretón ten a acepción de "chapelle" = capela) aparece ligado ás veces a dólmenes. En Galicia non tiñamos ata o de agora evidencias de que se tiveran usado estas denominacións para os megálitos, como se fosen edificios relixiosos ou templos; había suposicións, máis non podiamos aseguralo.
Respecto a Corres, neste contexto arqueolóxico podemos propor como hipótese que se trata do feminino de corro, forma que indicaría un maior tamaño. Corro é definido por Eladio Rodríguez como:
- Corro, círculo que forma la gente para hablar, cantar o bailar, o para ver algún espectáculo
- Juego de niñas, que comúnmente se llama RODA.
Volveriamos, entón, a acepcións que vencellarían o lugar á existencia de megálitos, corros ou rodas formados por pedras, é dicir, cromlechs, chamados por exemplo Chorea gigantum (corro dos xigantes: nome dado a Stonehenge na Topographia Hibernica do Giraldus Cambrensis).
Seguindo có contexto arqueolóxico megalítico, frecuentemente asociado ós límites territoriais, como é o caso, revélase que o topónimo Figueira Longa, tal e como sospeitaba o xeógrafo Pedro J. Ripoll Vivancos (2014, Higueruela: cuando la Higuera puede no ser un árbol, 2014), remite ó verbo latino figo, figis, figere, fixi, fixum, "atravesar", vencellado semánticamente ós límites territoriais, e de cuxo participio, nas dúas variantes coñecidas, proveñen os nomes que reciben os marcos nas linguas románicas: finsu en asturiano, fito en galego. Unha Figueira toponímica aludiría, nalgún caso como o que tratamos, a unha liña de fitos de demarcación, a un aliñamento de marcos ou menhires, e non á árbore (latín ficaria), o que explicaría a presenza do adxectivo "longa".
Temos pois nun mesmo lugar un completo conxunto de arqueotopónimos do eido do megalitismo: Grises Vellas (dólmenes), Corres (cromlechs) e unha Figueira (aliñamento).
*A. Pégorier: Les noms de lieux en France. Glossaire de termes dialectaux, 2006.
No hay comentarios:
Publicar un comentario