domingo, 15 de enero de 2023

Abellonciña e Ilicino, máis Serra dos Cabalos

Abellonciña é un cumio principal da Serra da Lastra. Máis concretamente o orónimo é resultado da amalgama ou apiñamento do nome orixinal, que tería sido "A Vella Enciña", e que se conserva no do parque natural adxacente chamado da Serra da Encina da Lastra, nome que pronto se ultracorrexirá como *Da Aciñeira da Lastra, e se non volo credes... esperade un tempiño.

Por suposto que a etimoloxía de Abellonciña como orónimo non ten nada que ver cos abellóns nin coas enciñas ou aciñeiras. Dado que nas Minutas Cartográficas do IGN tamén aparece como Abellanciña, deixo constancia expresa de que tampouco é semicastelanización dun *Abelaíña.

Como dixéramos no 2005 ("Hiendelaencina. Las encinas en la toponimia", Celtiberia.net) trátase dun caso de homonimia entre os derivados do latín ilex, "aciñeira", e os de elix, "sulco".

Simonet no seu Glosario de voces ibéricas e latinas usadas entre los mozárabes, na entrada lechna indicaba: "probablemente corrupción del latín elix, que se halla en Nebrija bajo sangradera de surco, cuyo plural elices traduce por surcos grandes para desaguar la tierra. Hállase este vocablo en Plinio, Festo y Columela, que en su libro II, cap. 8, escribe "sulcos aquarius quos nonnulli elices vocant". Y en un antiguo Glosario se lee: "Elices sulci in maribus per quos aquae eliciuntur". De elix, elicis, pudo formarse en Bajo Latín un vocablo elicina (contraído después en licina y lechna), como de ilex, ilicis, se formaron ilicina, elcina, alcina, etc.".

A etimoloxía de Abellonciña, aplicando o que dicía Simonet, lévanos ó campo da hidro-oronimia, pois o cordal é unha vertente de augas marcada polos "surcos grandes para desaguar la tierra" que son os regos. Mesmo o nome do monte Ilicino (Pico Sacro) vai ter a etimoloxía proposta por Simonet, mellor que a que o vencella coas enciñas. 

Sinalado co cursor, o cumio da Abellonciña da Serra da Lastra.

Aproveitando que estamos nesta zona diremos que o outro orónimo da serra veciña, Serra dos Cabalos, non estará probablemente motivado pola presenza destes animais, senón pola orografía, por ser estes picos caput vallis, os cabezos dos vales, frase latina que segundo amosou Montenegro Duque, evoluiu cara oronimia tipo Caballos ou Cabalos (por reetimoloxización popular), Caboalles, ou Covallos: Sierra de Caballos (Teruel), Cabeza del Caballo (Salamanca), "mons Cauallus prope riuulum Haue" (ano 873 - Cartulario de Guimarães). Sempre atenderemos, claro está, na interpretación do topónimo, ó contexto no que se atopa o nome de lugar, e nestes casos a orografía é soberana.

Puerto de Ancares, Puerto de Leitariegos (e baixo el Caballes Alto e Caballes Baxo - actuais Caboalles), Puerto de Somiedo e Puerto de Ventana, ano 1767 (Antonio Sanjurjo Montenegro: Diccionario geográfico de Tomás López: León, px. 819 do visor.

No hay comentarios: