O muíño de pementa de Sobrado dos Monxes

 Bóveda da sacristía da igrexa do mosteiro de Sobrado dos Monxes. (C) Andregoto Galíndez, 2023.

Na bóveda que conduce á sacristía da igrexa do mosteiro de Sobrado, construída por un outro Juan de Herrera (1) entre os anos 1569 e 1572, destacan uns obxectos para o servicio da mesa (un par de coitelos talladores e un muíño dos que se usaban antigamente para moer café), entre fontes con distintos manxares como troitas, un ollomol, cenouras, uvas, granadas, un polo, etc. alternando con distintas follas e flores. A temática lembra alegóricamente a comida (o corpo e sangue de Cristo) mailos obxectos para o servicio da misa que se gardarían na sacristía (como por exemplo a patena que garda a hostia, o cáliz, etc.).

Pola época, e aínda que o descubrimento de América xa era un feito, e tamén polo destino destes utensilios  para o servicio directo na mesa, seméllanos máis axeitado soster que o muíño fose para moer sal e pementa. A pementa era unha das especias ou condimentos máis usados na cociña galega medieval, tralo sal, mencionándose no ano 1133 xunto cos cominos: "pimentam, cuminos" (Historia Compostelana - CODOLGA). No Cartulario de Guimarães aparece tamén unha "pimenteira scultile deaurata" no ano 1058 (CODOLGA), isto é, un recipiente labrado e dourado para gardar a pementa. Nun documento leonés do ano 1038 entre os obxectos do servicio da mesa cítase unha "pimentaria" (ocurrencia fornecida por Varela Sieiro: "Léxico de la alimentación en los documentos notariales de la Edad Media de Galicia: los condimentos", Archivum Latinitatis Medii Aevi, 2011).

A pementa, tamén nomeada como piper nos textos medievais, servía por exemplo para preparar o pescado, supoño que en escabeche: "duobus ferculis de piscato cum pipere bene parato; et de oleribus cum anguillis binis vel ternis" (Samos, ano 1166). E falando de anguías, tamén no teito da bóveda aparecen un par delas, así como unha lamprea.

O relevo de Sobrado sería, pois, a máis antiga representación dun muiño de sal e pementa para servicio da mesa, do tipo que logo se empregaría para moer o café. O que ten o seu aquel, pois bota por terra polo menos o comezo daqueles versos do xesuita Padre Butrón: "Sal molida, casa barrida, camino en que quepan dos, verdad, limpieza y justicia, no la hallaréis en Galicia aunque la pidáis por Dios".

(1) Segundo o folleto que se entrega na visita, este Juan de Herrera non sería o mesmo que construíu O Escorial.