miércoles, 7 de noviembre de 2018

El anillo de un hombre libre

La traducción que suele ofrecerse de la leyenda grabada en el anillo de San Gonzalo, O Bispo Santo, es "no quiero ser regalado ni vendido", presuponiendo que el objeto habla por sí mismo para manifestar su deseo de no separarse de su dueño. "Nolo esse datus neque venum datus".

Pero otra lectura posible surge si consideramos que el emisor del mensaje ha sido el propio obispo, o que éste suscribe el lema de un antiguo anillo que llegó a sus manos. El verbo venum dare (el supino en dare venum implica poner en venta) podría haberse usado con el matiz jurídico que adopta cuando se trata de personas que son vendidas como siervos, perdiendo así su libertad. San Gonzalo, portador de un anillo de cualidades élficas, que habría inspirado a Tolkien, manifiesta su condición de hombre nacido libre, un estatuto jurídico que no todos los seres humanos poseían en aquella época (siglo XI). Quizá por ello la libertad sería más preciada que ahora.

Su férrea voluntad de no entregarse ni ser vendido como siervo a otros, situación de cautiverio y sumisión a la que se veían abocados los supervivientes derrotados en las guerras de la antigüedad, se manifiesta en la inscripción anular, e imaginamos fácilmente hasta qué punto podría llegar a defender su estatus de hombre libre si recordamos la leyenda del milagro que operó enfrentándose desde la costa gallega contra la flota normanda.


Anel do Bispo Santo (museo de la basílica de San Martiño de Mondoñedo).
Es mejor morir de pie que vivir de rodillas.
(C) Andregoto Galíndez, 2018.

Addenda do 16/06/24:

O anel de San Martiño de Mondoñedo, atribuído ó Bispo Santo, seguramente era un anel moi antigo que chegou ás súas mans pasando de bispo en bispo. A inscrición do anel celta de Thiaucourt (Bélxica, século II) coincide coa do anel do Bispo Santo, nunha análise lingüística superficial, no uso das partículas negativas e no emprego de formas verbais que semellan participios usados con valor imperativo en contexto negativo.

  1. Thiaucourt: "Adiantunne, ni exuerti ni appisetu"
  2. San Martiño de Mondoñedo: "Nolo esse datus neque venum datus"

Segundo Fleuriot ("L'inscription gauloise de Thiaucourt et le problème des désinences verbales en -seti et en -setu du celtique antique", Études celtiques, 1979), no verbo exuerti, que na nosa opinión é homólogo, senón idéntico ó latín vertere (cun prefixo), exprésase a idea de "devolver, transferir", e de aí tería xurdido a de "venta"; o investigador fornece exemplos en galo gwerthu e bretón gwerzhañ, "vender".

Digamos que ata aquí a correspondencia é total e absoluta co texto latino do anel de San Martiño de Mondoñedo, ó tempo que se aclara o valor dos participios celtas (?) funcionando en contextos de ordes negativas (imperativo negativo) polo contexto imperativo negativo do texto do anel de San Martiño, iniciado co latín "nolo" máis participio (non quero... tal cousa). Avanzamos que ambos aneis expresan o mesmo lema: "non quero ser nin entregado nin vendido". Porque, xa pasando ó segundo verbo, appisetu, e sen necesidade de recorrer á bibliografía, vese que é o participio* do latín adquirere, con evolución celta de KW > P (adpisetu) e asimilación DP > PP (appisetu). Adiantune (o posesor do anel, supoñemos) [non quere ser] nin entregado, nin adquirido / comprado.

A antigüidade do lema (século II) e a súa rareza (non coñecemos máis casos) serve á datación do anel de San Martiño de Mondoñedo, e á súa adscrición a un contexto cultural celta, como o do anel de Thiaucourt. A correlación lingüística entre os textos de ambos aneis explica coherentemente o uso dos participios celtas (?) na formación das ordes negativas (imperativo negativo), de forma idéntica ó que sucede en latín.

* Cfr. formas latinas con cambio na consonante radical r - s do paradigma de quaero: quaesivi, quaesiveram, quaesivero, quasiverim, quaesivissem, etc. 

No hay comentarios: