No último e interesantísimo artigo que ven de publicar no seu blog O Noso Patrimonio o historiador Xabier Moure resúmenos o estado da cuestión sobre o círculo lítico de Castrotión (A Estrada - Pontevedra): Castrotión: un castro, unha capela e un círculo?
O círculo lítico xa fora descrito por Fermín Bouza-Brey en 1944 ("Castros de la comarca de la Estrada", Cuadernos de Estudios Galegos), que sinalaba que o nome de lugar de Castrotión fora convertido por algún oficinista desaprensivo en Castración, baseándose nunha etimoloxía popular. Segundo o investigador, o círculo estaba construído na parte superior do castro, que visitara en 1936, cando puido observar "grandes piedras hincadas hondamente formando un círculo de unos ocho metros de diámetro, en cuyo centro se yerguen los restos de una capilla [...] nuestro informante, un vecino del mismo lugar apellidado Vilela [...] añadió que en el medio de la capilla en ruinas, una piedra bastante enterrada era la tumba de un personaje, a la vista de todo lo cual nos ha parecido un caso semejante al de la capilla asturiana de Santa Cruz, de la que puede ser otro paralelo el arca de piedra del castro de Castrovite, que va descrito [arriba]".
Máis aló da importancia que teñen as dúas posibles sepulturas antigas (arcas ou dólmenes) nos castros de Castrotión e Castrovite, ámbalas dúas baixo capelas construídas nos cumios, chámanos a atención a reiterada variante do topónimo Castrotión, que aparece como Castración (Bouza-Brey, 1944), Castación (nun artigo dun tal A. V. Calveiro, Eco de Galicia - 1935, recollido por Moure) e, sobre todo, a forma antiga documentada por Cabeza Quiles: Castatyón (1587 - Arquivo da Catedral de Santiago), alternando coas formas Castro Tión (1571) e Castrotión (1587) - cfr. Toponimia da Estrada, 2018.
É pola reiteración da variante Castración / Castación, que presentamos unha etimoloxía alternativa á proposta de Cabeza Quiles, que deriva Castrotión de castro máis un antropónimo, como cecais Ittilo, Tedione ou Tilonius.
Nós partimos do termo castra, que provén do latín claustra, "claustro, peche, conxunto de claustros ou peches dun mosteiro, gran claustro", ben documentado no galego medieval ademais baixo as formas caustra, cabstra, crasta, crastra, clastra, clasta, crausta, claustra (Ramón Lorenzo, La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla, vol. II, 1977). No asturiano ata existen formas con epéntese de vogal de apoio entre o grupo kl, como calostra e calostro (v. García Arias, Toponimia asturiana).
No repertorio de exemplos extraídos da documentación por Lorenzo vese que xeralmente o termo castra aplícase ó claustro ou claustros dun mosteiro, máis tamén parece que podía referirse a un outro tipo de peche que lembraría ós que forman os claustros, algo semellante a un cromlech ("aqui preto esta ũa crastra em ũa montanha pequena"), ou semellante ó recinto que arrodea o adro dunha capela ("na claustra da capela").
A nosa proposta vai, pois, neste sentido. Aínda que aparentemente o topónimo Castrotión faga referencia ó castro existente no lugar, as formas Castración / Castación poderían indicar que en última instancia o nome do lugar foi un derivado de claustra - *claustratione > Castración / Castación, sendo porén a partícula -tión / -ción, un morfema derivativo, non un antropónimo que integra un nome composto. Entón o topónimo viría motivado pola existencia no cumio do castro dunha "castración" (de claustra), é dicir, dun círculo lítico, claustro, patio ou adro dun recinto sacro, cecais ben antigo, se temos en conta os datos que aportara Bouza-Brey respecto da posible existencia dunha sepultura megalítica no seu centro.
Como topónimo, Castra rexístrase no buscador Toponimia de Galicia, nalgún caso en conexión cun castro (asentamento fortificado) como o de Proente (A Merca - Ourense), feito que non descarta que Castra, amais dun derivado do latín claustra, "peche ou recinto", sexa un feminino analóxico do substantivo castro, creado para se referir ás terras adxacentes a un castro.
No hay comentarios:
Publicar un comentario