Lengüelle e Anllóns

Moralejo Laso tiña considerado que o nome do río Anllóns (Bergantiños, A Coruña) provía de *angulones, aumentativo do latín angulus, "ángulo", en referencia ós meandros do río: "de *ang(u)lones "rincones, meandros", por alusión a los que forma en su curso bajo y desembocadura" (Toponimia gallega y leonesa, 1977). Perfilando algo máis esta idea xa dixemos que *angulones talvez era un derivado de anguis, "serpe, cobra, río sinuoso", pola tendenza a identificar os ríos con as cobras, que xa ven dende a antigüidade (cfr. o río Tíber chamado coluber nos libros dos augures romanos) e explícase pola forma semellante de ambos.

Pensamos que no nome do río Lengüelle se atopa a mesma etimoloxía, ou de angulus, "ángulo", ou de anguis, "serpe". Para elo hai que ter en conta que o artigo do latín vulgar ou tardío, antes de evoluír ás formas o / a propias do galego quedou pegado ó étimo angulum nalgunha ocasión, como se ve na documentación de Sobrado de Trives: "des porto de Langulo como uadit per aqua de Uerruguela usque ad Carriles " (ano 1201). Así pois, sería dunha forma en diminutivo *Languliculo có artigo adherido, da que partiriamos para explicar o resultado Lengüelle. Primeiro teríase producido a redución do grupo -ic(u)lo > -ello, e posterior caída do -l- intervocálico, *Langüello. No caso xenitivo (de relación) é Río Langüelle - Río Lengüelle, por armonización vocálica. Onde se amosa, aproveitando, que non todo topónimo que remata en -elle é un nome de posuidor en caso xenitivo de posesión.

As Brañas da Estaca: á dereita, nacemento do Anllóns (Rego das Brañas do Feo), e á esquerda, nacemento do Lengüelle.

A hipótese de Moralejo Laso amplíase con este caso máis, que ven reforzado polo feito de naceren ambos ríos moi xuntos case no mesmo punto da Serra de Montemaore, nas Brañas da Estaca (Soandres - A Laracha). Sabiamos dos ríos en diminutivo, que adoitan nomear afluentes dos principais: Sar e Sarela, Tambre (Támara) e Tamarela... Mais non é o caso do Anllóns e Lengüelle; o par indica que unha mesma motivación cultural moveu a nomealos dun mesmo xeito, que é precisamente o que se estima que sucedeu na formación da uniforme hidronimia paleoeuropea.

Tamén sería o caso do río Lengüello, tributario do sistema Brandexo - Iso - Ulla, que nace no lugar de A Calzada (Burres - Arzúa).